Hockeyvrouwen – Na de gewonnen Olympische Spelen van Tokio bleek er een angstcultuur te heersen onder bondscoach Alyson Annan. NRC onderzocht waaruit deze cultuur bestond. De vrouwenhockeyploeg, die dit weekend aan het WK begint, is nog altijd bezig een gezonde topsportcultuur te creëren.

Het is bloedheet in Tokio, tijdens de Olympische Spelen. Als een hockeyster van het Nederlands team in de zon komt, kan er altijd iemand zijn die er een corrigerende opmerking over maakt. Dat is de afspraak, in het Oranje van bondscoach Alyson Annan. In de zon zitten kan de prestaties verminderen.

De controle in de vrouwenhockeyploeg is groot. Al jaren. Vooral van de bondscoach, maar ook van de leidende speelsters binnen het team. Wanneer iemand met een mooie auto van zijn sponsor op Instagram staat, wordt dit door Annan belachelijk gemaakt. Als iemand mooie krullen heeft en hiermee prominent ¬¬op social media staat, kan diegene een smalende opmerking van de geboren Australische krijgen. Jezelf prominent op de voorgrond plaatsen is niet de bedoeling. Het team is belangrijker dan het individu. Zo heeft ze het meegekregen van Ric Charlesworth, haar leermeester in de tijd dat ze als hockeyster voor Australië uitkwam.

De Nederlandse hockeysters beginnen deze week aan het WK dat wordt gespeeld in Amstelveen en Terrassa. De afgelopen jaren won het team alles onder leiding van bondscoach Alyson Annan, in 2015 aangesteld. Europees kampioen, wereldkampioen en olympisch kampioen in Tokio.

De hockeybond besloot om niet het volledige rapport openbaar te maken. Dat er een angstcultuur was, was evident. Waaruit die bestond, bleef onopgehelderd. De speelsters zelf waren niet tevreden met de samenvatting van de KNHB. Ze kwamen drie dagen later met een statement, waarin ze zich beklaagden over de gemiste signalen: „Het gevolg is dat er een heel verdrietige situatie is ontstaan waarbinnen zowel speelsters als stafleden zijn geschaad.”

NRC deed de afgelopen maanden onderzoek naar de cultuur binnen de vrouwenhockeyploeg, een van de succesvolste Nederlandse sportteams in de moderne tijd. NRC sprak met 36 direct en indirect betrokkenen, vaak meerdere keren. Onder hen zijn oud-speelsters, coaches, assistenten, medisch specialisten, managers, bestuursleden van hockeyclubs en ouders van internationals. De feiten in dit verhaal werden steeds door meerdere bronnen bevestigd. Alle betrokkenen spraken op basis van anonimiteit – hun namen zijn bij de redactie bekend. Niemand wil in de hockeywereld bekendstaan als degene die opstond tegen Annan.

Uit het onderzoek rijst het beeld op van een cultuur waarin bondscoach Annan 24 uur per dag totale controle eiste over alles en iedereen. Een team waarin nauwelijks ruimte was voor het individu, speelsters continu op hun tenen liepen en alles in het teken stond van prestaties. Hoe lager iemand in de hiërarchie stond, hoe slechter diegene in de regel werd behandeld. Emotionele en medische grenzen werden overschreden door leidinggevenden. Signalen hiervan zijn sinds 2017 herhaaldelijk naar de KNHB gegaan, maar de hockeybond koos ervoor om Annan te behouden als coach.

Lees verder op nrc.nl (1/7/2022)

In ‘Hockeyverhalen’ van hockey.nl anekdotes van Sander Collewijn, die o.a. bij Hurley Hoofdklasse speelde. Deze week over hockey-auto’s.  

Als puber keek ik vaak met angst en beven naar het rijschema van mijn hockeyteam. Het was zaak om er zo weinig mogelijk op te staan, want met veel munitie kwamen we niet, als simpele zielen uit de IJsselsteinse middenklasse. Hockeyend kon ik de concurrentie meestal wel bijbenen, maar als het om auto’s ging, kon ik bij voorbaat met een witte vlag wapperen. Mijn ouders hadden wel twee auto’s, maar dat waren geen visitekaartjes. Zij beschikten niet over hockeyfähige voertuigen of twee rijdende middelvingers.

Auto’s waar zeven kinderen in pasten

Dus bad ik elke maand dat we zo min mogelijk op het rijschema voorkwamen, want eenmaal op de parkeerplaats van de hockeyclub legden het wij af tegen de anderen. Bij IJsseloever was de concurrentie op vier wielen al intens. Toen ik in de B’tjes bij Kampong ging spelen, waren we eigenlijk met elk rijschema en bij elke opstelling van chauffeurs bij voorbaat verslagen. Die rij-ouders beschikten over voertuigen die ik op de AutoRAI altijd even streelde, of waar ik het foldertje van vroeg, om thuis bij weg te dromen.

Sleeën van BMW’s met nummers op de achterkant die eindigden in de dertig, veertig of vijftig. Rechthoekige Volvo stationwagens met honden, die duurder waren dan de tweedehands auto van mijn moeder. Familiebusjes met plek voor zeven jeugdspelers, van een Renault Espace tot Jeeps en Range Rovers tot Chrysler Voyagers met eindeloos veel achterbanken, waar meerdere keeperstassen in pasten. Ik keek altijd naar die derde zitrij en droomde dat mijn vader ooit zo rijk zou zijn, dat hij ook zo’n bus kon kopen, ook al waren wij met z’n vieren thuis.

Altijd vriendelijke gezichten, als je met een Volvo aan komt rijden

Volvo is de auto van hockeyend Nederland. De enige concurrentie kwam van Saab, het gedistingeerde en intellectuele Zweedse broertje. Een hockeygezin dat met een Saab aan kwam rijden zag er altijd zo gelukkig uit. Dat gezin was gewoon helemaal compleet, met een Saab 900 of 9000. Zeker als er ‘aero’ achter het typebordje stond, wat Zweedse moeilijkdoenerij was voor luxe, zoals Lamborghini ooit de aanduiding ‘SV’ introduceerde, wat voor ‘superveloce’ staat, wat supersnel betekent. Als de tegenstander met een Saab cabrio aan kwam rijden, dan stond je eigenlijk al met 10-0 achter. Maar op de een of andere manier is een Volvo al decennia dé hockey-auto. Het is de magie uit Göteborg. Alsof je bij aanschaf van een hockeystick of een gele broek een Volvo cadeau krijgt.

Of een ouder nou met een gloednieuwe Volvo of juist de alleroudste vierkanten Zweedse doos aan komt zetten maakt niet uit. Of het nou een V40, V50, V60, V70 of een 240, 740 en 940 is. Zolang je niet met een 340 (de lelijkste Volvo ooit) arriveert, hoor je er gewoon bij en word je begroet met vriendelijke gezichten op die parkeerplaats van de hockeyclub. Bij het EK hockey was er een parkeerplaats in het Amsterdamse Bos, speciaal voor Volvo’s. Een eclatant succes. De positie van Volvo als hockey-auto is zo onomstreden, dat de hockeyclub zelfs geld verdient als leden zo’n stuk Scandinavische degelijkheid in huis halen.

En waarom?

De hockeyclub is waar de Volvo zich het best thuis voelt, het is zijn natuurlijke habitat. Hockeyteams veilig vervoeren is zijn tweede natuur. Net als keeperstassen inslikken. Een Volvo is helemaal OSM – Ons Soort Mensen. De Volvo past bij de inborst van de gemiddelde hockeyer, die houdt van veilig, betrouwbaar en ruim, en behoort tot de status quo, maar ook in het geval van hipdoenerij of midlifecrisis, dat kekke modelletje uit de showroom kan trekken. Naar anderen toe geven de ouders een belangrijk signaal met een Volvo: jouw kinderen zijn bij ons in de auto veilig. En dat is bij dat goedkope Koreaanse koekblik nog maar de vraag, natuurlijk.

Verschil tussen BMW, Audi en Mercedes

Waar Duitse Autobahnvreters als BMW en Audi altijd naadloos passen op de parkeervakken naast het kunstgras, werd een Mercedes vroeger meewarig bekeken op de parkeerplaats van de hockeyclub. Een woord als ‘taxi’ was dan niet van de lucht en ook het label nouveau riche paste volgens de hockeywereld bij de auto met prominente ster, die zich liever associeert met oud geld. Hoewel het Duitse merk de laatste jaren beter bij het hockey lijkt te passen en ook vaker sponsor is bij de hockeyclub. Dat vertelt dat het hockey wel degelijk volkser is geworden.

Mijn vader had helaas de allergoedkoopste BMW van de prijslijst. Een felrode BMW 316i, waarbij mijn vader voor aankoop geen enkele optie had aangevinkt en zeker niet de optie, dat het modeltype subtiel verwijderd was van de achterkant, waardoor je moest raden met wat voor model je te maken had en altijd kon acteren dat je auto twintigduizend euro duurder was.

De halve straat liep bij aankoop nog uit voor ons rode gevaarte, maar eenmaal bij de hockeyclub verbleekte deze auto bij het superieure Zweedse en Duitse ruimtegeweld. Want mijn vader kon ook geen stationwagen betalen, maar had net genoeg geld in de knip voor een sedan. Een sedan, daar heb je als hockeyteam met keepers- en sticktassen niets aan. Wij hadden ten opzichte van mijn teamgenoten overduidelijk een BMW light. Een budget-BMW. We hadden net zo goed met een Lada aan kunnen komen.

Tot overmaat van ramp raakte mijn vader op een gegeven moment werkloos – in between jobs noem je dat nu, wij noemden dat toen nog gewoon werkloos – waardoor hij eerst een Ford Sierra reed en daarna een tweedehands Audi 80. Ik schaamde me ondertussen dood als we de verplichte rijbeurt hadden op de hockeyclub, en dan moest ik tussendoor ook nog presteren op het hockeyveld.

De meerijd-lobby begon al op de training

Duizend doden stierf ik op de dag dat mijn vader met zijn tweedehands blik aan kwam rijden bij Kampong. Of we tegen Schaerweijde of Laren moesten spelen, interesseerde me die zaterdag in eerste instantie niet. Als de afstand maar kort was en niemand publiekelijk onze auto afkeurde, met een dodelijke blik naar die IJsselsteinse paupers. Als er überhaupt maar iemand mee wilde rijden, en we het niet tegen vier Volvo’s op moesten nemen.

Want dat is het allerergste dat je kon overkomen als hockeypuber, naast een blauwtje lopen op het AB-feest (been there, done that): dat niemand met je mee wilde, als je ouders een rijbeurt hadden.

Om mijn kansen te vergroten begon ik al met lobbyen op de training. ‘Hey Pietje, mijn vader rijdt zaterdag….dan kun jij mooi met ons meerijden?’ zei ik dan zo beheerst mogelijk. Zo ging ik al mijn hockeyvriendjes langs voor de meerijd-lobby. Het enige dat me nog kon gebeuren, was een onverwachte ouder die niet op het rijschema stond, die ook naar de uitwedstrijd ging en over een superieur voertuig beschikte.

Als iemand een Volvo of BMW had, wist je dat je teamgenoten daar in zouden stappen, om zich te vergapen aan het dashboard met wortelnotenhout. Dat onze Ford Sierra ramen had, die je bij warm weer zelf naar beneden moest slingeren, was gênant en onacceptabel, in mijn ogen.

Ordinair om te veel te patsen met je auto, op de hockeyclub

Dat ik zo onzeker en statusgevoelig was, en me nogal snel schaamde, zegt vooral veel over mij natuurlijk. En over het gemiddelde wagenpark van de hockeyclub. Want dat wagenpark is altijd driedubbel modaal. Iedereen kent de hockeyclubs waar elke zondag in de rust van Dames of Heren 1 de omroeper strengheid veinst en de lippen tuit.

‘Wil diegene met de blauwe Pors-sche met kenteken [xx-xx-xx] alstublieft de auto verplaatsen? U blokkeert de ingang. Dank u.’

Een Porsche is geen hockey-auto avant la lettre, maar past wel naadloos in het wagenpark van de hockeyclub. Een soort BMW-plus. Het enige wat je niet mag doen op de hockeyclub is uitvoerig over je auto praten. Dat is ordinair. Je mag ongestraft met de allerdikste auto van twee ton aan komen zetten. Graag zelfs. Daar hoort als huisregel wel bij dat je doet alsof het de normaalste zaak van de wereld is.

Als de Volvo de hockey-auto is, dan is de Citroën 2CV de natuurlijke tegenpool. De anti-hockey-auto, met als bijnaam ‘Lelijke Eend’. De ultieme hockey-auto is betrouwbaar, groot, geschikt voor een heel hockeyteam, heeft status en is aan de prijs. De Eend is dat allemaal niet. Die is onbetrouwbaar, onhandig, klein, gevaarlijk, zonder status en heel goedkoop. Als je een scherpe bocht maakte met de Eend, hoopte je dat ie niet op zijn kant ging liggen. Tegenwoordig is een Eend lekker cult, maar het was ooit gewoon de goedkoopste auto op de prijslijst.

De Eend was helaas ook de auto van mijn moeder. Als zij me naar de training bracht, vroeg ik haar nog net niet om me een halve kilometer voor de hockeyclub af te zetten, want de rest kon ik wel joggen.

Als student is elke auto wel acceptabel

Op de een of andere manier was al die auto- en puberschaamte voorbij, toen de senioren waren bereikt. Als je als student überhaupt een auto hebt, ben je een koning. Als de club er een voor je heeft geregeld, ben je een keizer. Als je een hockey-auto rijdt met eigen naam op de zijkant, speel je in het Nederlands elftal.

Toen we met Kampong op hdm moesten spelen, ging ik met een van mijn favoriete teamgenoten mee. Hij had gelobbyd in het clubhuis, en toen hij me vertelde dat we een kwartier eerder moesten vertrekken dan onze teamgenoten, omdat zijn Eend niet harder ging dan negentig, was ik verkocht.

Op weg naar hdm werd het te heet in de auto, waarna we de roosters open zetten, onder de voorramen (!). Het raam ging open, een klapperraam dat maar twee standen kende, dicht of half open. Ondertussen draaiden we Bob Dylan, waar mijn teamgenoot elke minuut me attendeerde op de brille van Dylan. In opperbeste stemming arriveerden we in Den Haag, waar we hdm, die met een zogenaamde ‘vario’ speelde, wat in de praktijk betekende dat er bizar veel ruimte in hun centrum was, met 2-5 oprolden. Ik scoorde ondanks cirkelvrees mijn eerste hoofdklassedoelpunt ooit en was extatisch.

De terugreis, met extreem veel windgeruis, en in een slakkentempo van negentig kilometer per uur, was de fijnste terugrit ooit, van een hockeywedstrijd. Daar kon geen Duitse of Zweedse zes-in-lijn tegenop.

In ‘Hockeyverhalen’ anekdotes van hockey.nl van Sander Collewijn, die o.a. bij Hurley Hoofdklasse speelde. Deze week over de Alutech, de aluminium stick van Dita die furore maakte op de hockeyvelden, maar ook weer werd verboden.

De Koude Oorlog en de dreiging van kernraketten waren in de jaren negentig nauwelijks verdwenen, of er kwam iets anders voor in de plaats. De lancering van een hockeywapen, waarmee je harder kon slaan dan ooit. ‘Van 0 tot 100 in 2 seconden’ was de ronkende advertentietekst van stickfabrikant Dita, die een op handen zijnde snelheidslimiet op de hockeyvelden suggereerde.

Dit was geen revolutie, maar moest een openbaring worden. In plaats van slappe schoten met dat Aziatische hout tegen leren legguards, kon elke sterveling straks met honderd kilometer per uur op goal slaan en zichzelf superman wanen.

Niemand van ons team had ooit die hockeystick van aluminium in handen gehad, maar toen de gordijntjes gekapselde teamgenoot met misschien wel de rijkste ouders van het team het veld op kwam lopen met een blauw fluorescerende stick, rende iedereen erop af.

Dit was hem dan. De Dita Alutech 600.

De duurste stick die er op dat moment bestond. Er was ook nog een Alutech 500 en 3000 verkrijgbaar. De Alutech 3000. Het klonk als een moordwapen uit de Terminator-films.

Het geluid van de Alutech was ongelofelijk

Er is veel te vertellen over de Alutech, maar het eerste wat bij iedereen als eerste te binnen schiet, die dit gevaarte heeft meegemaakt, is het geluid dat werd geproduceerd als het aluminium de hockeybal raakte. Zoals het supersonische vliegtuig Concorde elke dag miljoenen burgers liet schrikken, als het weer met een knal door de geluidsbarrière raasde, zo bezorgde het geluid van de Alutech best wat hockeyers nachtmerries.

Om het geluid van deze stick te kunnen omschrijven, moet je eerst het geluid van een kunststof of houten stick tegen een bal duiden.

Plok?

Tok?

Iets gedempts in ieder geval.

De Alutech zei altijd een soort snerpend ‘Ping’, een geluid dat door merg en been ging en ook meteen de hockeyer met aluminium op het veld identificeerde, als je al niet verblind was door de kleur. Hockeyen tegen een Alutech was zeventig minuten lang luisteren naar een blikken geluid.

Het was een groot contrast met het beschaafde en karakteristieke geluid van het Pakistaanse hout tegen een heerlijke Kookaburra-bal. Maar de meningen hierover zijn verdeeld. De Alutech hockeyers zeiden zelf dat ze wel genoten van dat honkbal-geluid. Ook een kwestie van smaak dus.

Natuurlijk weerhield dat schelle geluid ons in Kampong Jongens B1 er niet van om op de training massaal het nieuwe slagwapen te proberen. De jongen met de Alutech was tijdelijk de populairste speler van het team, als die klasgenoot met die nieuwste spelcomputer. Testen van het revolutionaire wapen deden we als jochies vaak tegen beter weten in, omdat je al kon raden dat je ouders niet twee keer zoveel gingen betalen voor een hockeystick, als er normale alternatieven waren. Maar de marketing van het nieuwe superwapen was slim.

Een belangrijk verkoopargument was opvallend genoeg de duurzaamheid. ‘Praktisch onverslijtbaar’, stond er dan ook in de advertentie van Dita. Dat kwam niet alleen door het aluminium, dat heel lang mee moest gaan. Het was ook de kop van geperst en gelakt hout. En het was juist die kop die mede de ondergang betekende van de Alutech.

Niet de meest comfortabele stick

Het moet gezegd: slaan met de Alutech was anders dan alles wat je tot nu toe had meegemaakt. Als je de bal goed raakte, kon je hard slaan. Heel hard. Harder dan hout. Het gaf keepers en medespelers kopzorgen. Verder bleek de stick niet in alle opzichten een grote winnaar. De Alutech werd door de meeste hockeyers niet als de meest comfortabele stick gezien. Balbehandeling was soms lastig. Hij was wat log. Een strafcorner stoppen was vrij onmogelijk. Als het koud was, deed de stick pijn aan je handen.

De Alutech was op het oog perfect voor ouderwetse ausputzers, voor verdedigers, die met lange klappen de aanval wilden bereiken en bij de strafcorner naar voren werden geschoven als aangewezen kanon. Mensen die van zware sticks hielden. Die iets massief in hun handen wilden hebben. Dat het merk Easton – producent van honkbalknuppels – ook een aluminum stick maakte in die tijd zegt genoeg over de achtergrond van deze nieuwe stick, die ook door TK werd geproduceerd.

Verboden

Na een aanvankelijke hype van het peperdure nieuwe materiaal, toen het cool was om early adapter te zijn, ebde op een gegeven moment de aandacht weg. Er werden geen nieuwe helden door het wapen geboren, die dankzij het materiaal het Nederlands elftal haalden, omdat ze opeens vijftig doelpunten per seizoen maakten. Sterker nog, het nieuwe materiaal zou slachtoffers maken. De vervangbare, gelijmde kop bleek een loszittende kop.

Regelmatig vloog er ergens op de wereld wel een kop van een Alutech over de hockeyvelden. Zomaar tegen medespelers aan, met alle gevolgen van dien. De stick bleek niet altijd even duurzaam. Als de stick brak, konden de aluminum splinters levensgevaarlijk zijn voor andere hockeyers. En zo werd de stick door de wereld hockeyfederatie FIH rond de eeuwwisseling verboden.

Misschien dat er nog een Alutech ergens op zolder of in een hockeymuseum ligt. Want daar hoort hij zeker thuis. De aluminium stick bleek achteraf een slimme tussenoplossing, een stap verder dan het ouderwetse hout. Ze zijn allang niet meer nodig.  De kunststof stick die snel zou volgen combineert effectief het voordeel van een Alutech – power – met veel meer gevoel, richting het ouderwetse hout.

Maar er zullen zeker liefhebbers te vinden zijn die ook nu nog zweren bij hun aluminium wapen.