Voor de mensen die er niet bij konden zijn, of dit interessant vinden: hierbij de speech van mijn boekpresentatie ‘Tijdperk Roger Federer’, donderdag 28 juni op tennisclub TV Tiebreakers in Amsterdam. Alleen zonder uitgebreid dankwoord.

Dagdromen over Federer

Waarom zijn wij hier bij elkaar gekomen? Omdat we ongelofelijk veel van tennis houden, en van Federer. En dat is misschien wel hetzelfde. Misschien droom je er zelfs over, en speel je in je hoofd perfecte punten. Ik doe dat regelmatig, een beetje dagdromen in mijn hoofd: slice service naar buiten, oplopen, volley de baan uit. Als je dat doet, hou je zeker van Federer.

Tsja, en als ik heel eerlijk ben hoop ik dat ik dit praatje zonder tranen doorkom. Want dat is denk ik het enige dat ik gemeen heb met Roger Federer. Niets van wat ik doe lijkt op Federer, privé en zakelijk niet, ik ben geen miljardair, ik heb geen twee tweelingen en ook mijn tennis lijkt helaas voor geen meter op wat hij kan, ook al probeer ik het al twintig jaar te imiteren. Mijn spel lijkt nog het meeste op Andy Murray, helaas. Met een dubbelhandig backhandje en vooral heel hard werken voor de punten.

Maar er is één ding waar ik minimaal zo goed in ben als Federer: ik huil minimaal zo snel als Federer. Zo niet sneller. Dus ik doe mijn best om niet te gaan huilen zo. Ik hoop niet dat er ergens nog een Rafael in de zaal is, want dan ga ik op zeker huilen, net als Roger Federer.

Feestje over Federer

Ik wil jullie even meenemen naar een maand geleden. Ik was op een verjaardag van een gezamenlijke vriend, en die had van alles afgehuurd, waarmee we ons konden vermaken. Ik raakte in dat techno-hol waar we waren, in gesprek met een oude vriend van me, een veertiger net als ik. Die heeft, denk ik, terwijl hij ervoor had kunnen kiezen om lekker te dansen op fijne techno, een uur in mijn oor allerlei woorden geschreeuwd.

Terwijl de technobeat stampte……waren de kreten….. ‘Federer’, ‘Wimbledon’, ‘Matchpoints’, ‘Djokovic’ en ‘Eeuwig zonde’. Op dat heerlijke dansfeest hebben we geen seconde gedanst, maar in het holst van de nacht een uur lang over de twee matchpoints van Federer gehad, op Wimbledon 2019 tegen Novak Djokovic. Dat blijft voor Federer-fans een onverteerbaar moment.

Die vriend van bleef maar over die matchpoints emmeren. Dat dit een gemiste kans was. Dat dit niet had mogen gebeuren. Dat Federer had moeten winnen. Dat dit eeuwig zonde was. Een smetje op zijn carrière, noemde hij het. Hij zei het echt.

En toen kreeg ik een inzicht, om half drie ’s nachts, op dat feestje.

Ik denk dat het juist prachtig is dat Federer die wedstrijd verloor van Djokovic.

Daardoor blijven we daar nu weer eindeloos over dooremmeren. Federer toonde wederom zijn kwetsbaarheid, de spanning die hij voelde tegen Djokovic, waardoor hij de verkeerde keuzes maakte. Hij liep naar het net, toen hij eigenlijk had moet blijven staan.

Mens-zijn

Federer heeft ons, in tegenstelling tot Nadal en Djokovic, het hele spectrum van mens-zijn laten zien. Hij begon als weerbarstig talent, die eindeloos met rackets gooide. Daarna ontwikkelde hij zich tot groot tenniskampioen, met ongekende elegantie. Daarna verloor hij veel grote finales en toonde hij vooral zijn menselijke kant en elke keer weer die tranen, als hij verloor (en ook als hij won).

Sinds 2009 zoveel tranen van verloren finales, van emoties. Hij switchte van Nike naar Uniqlo en won, als straf, nooit meer een grandslam. En bleef vooral heel veel tranen plengen. En toonde wederom zijn gevoeligheid op de Laver Cup vorig jaar in Londen. Twee volwassen topsporters, Federer en Nadal die samen huilden en handen vasthielden.

Federer is volgens mij vooral zo groots, omdat hij zo veelzijdig is en ook de moed heeft om al zijn kanten te tonen aan het publiek, aan de ander. Hij verenigt karaktereigenschappen die onverenigbaar lijken. Wat dat betreft inspireert hij ons ook nog om juist als mens al onze kanten te tonen. Dat die er allemaal mogen zijn.

Metallica en Mozart

De Amerikaanse schrijver David Foster Wallace schreef in zijn essay ‘Federer as a religious experience’ in the New York Times: Federer is Metallica en Mozart. Metallica en Mozart. Dat is Federer. Federer lijkt soms wel twee personen, met zoveel tegengestelde eigenschappen. Federer is een God maar juist ook heel erg menselijk. Hij is heel erg man, bovenop de aperots van de tennissers, maar is ook behoorlijk vrouwelijk, in ieder geval hij heeft veel eigenschappen die we in onze ‘archaïsche, nog niet geheel woke’ samenleving als vrouwelijk zien, dus snel huilen, open zijn over verdriet.

Federer zien wij ook als een enorme winnaar, een groot kampioen maar ook ergens als een loser, die geen breekpunt kan winnen en vaak de verkeerde beslissing maakt als het erom gaat. Iemand die, net als wij, door de spanning belangrijke potten verliest.

Federer is een klassieke speler, die houdt van tradities, maar hij is juist ook een uitvinder, die nieuwe tennisslagen heeft geïntroduceerd, zoals de SABR – Sneak Attack by Roger – en de fakedropshot slice forehand winner.

Ook van dichtbij

En ook als je ‘m van dichtbij hebt meegemaakt, ik was uiteraard bij meerdere persconferenties en wedstrijden Federer, dan verenigt hij ook weer twee onverenigbare persoonlijkheden. Aan de ene kant is hij heel Zwitsers en spreekt hij zich niet extreem uit over zaken. Maar aan de andere kant toont hij toch ook vaak een beetje een ‘nerdy’ kant van zichzelf, een soort authentieke grappige tennisnerd, met een gek lachje. Misschien weten jullie wat ik bedoel.

Wij, als publiek, als fans, houden zowel van de grote onaantastbare tenniskampioen, die we willen bewonderen om zijn oogstrelende tennis, als juist de mens die behoorlijk veel emoties en zwakheden toont en ook kwetsbaar is. Federer is zo veelzijdig en zo allesomvattend dat ieder mens iets anders in Federer ziet.

Bezoekers boekpresentatie op TV Tiebreakers, donderdag 28 juni 2023. Foto: Willem Vernes

* 

Het schrijfproces

Nu wil ik ten slotte wat over het schrijfproces zeggen en de lessen die daar uit zijn gekomen. Toen ik een paar maanden bezig was met het boek, dacht ik: dit wordt geen goed boek. Omdat het te veel voelde alsof ik dingen aan het opschrijven was, die er al waren. En ik vond het ergens best arrogant om een boek over Federer te schrijven. Kan ik dat wel, kan ik iets toevoegen aan wat er al is?

Het voelde soms ook een vreemd proces. Dan zat iedereen op kantoor, hard aan het werk, en ik de eerste weken alleen maar eindeloos Federer te bestuderen. Wedstrijden terug te kijken die ik helemaal niet terug wilde kijken, zoals de Roland Garros finale 2008. 6-1 6-3 6-0 tegen Nadal. Toch heeft het veel zin gehad. En het is gewoon ontzettend inspirerend. Oogstrelend. Ik ben andere wegen gaan bewandelen in het boek en dat heeft denk ik gewerkt.

En naarmate ik hem meer bestudeerde, veranderde ik ook mijn tennis een beetje, gelukkig. En na twee jaar Federer-studie, heb ik het idee dat Federer ons vooral veel wilde leren. Hij staat voor een filosofie. Hierbij enkele lessen, de rest staat in het boek.

Ook met zachtheid kun je een groot kampioen zijn

Iedereen denkt dat je ‘hard’ moet zijn – om een groot kampioen te kunnen worden. Tennissers haatten elkaar vroeger. Maar Federer regeerde altijd met ‘zachte kracht’. Hij bracht de menselijkheid in de kleedkamer, normaal doen tegen elkaar, elkaar behandelen als collega’s, niet als vijanden. Een van de beste sporters ooit worden, kun je door zelf zacht te zijn. En dat hoeft niet door een bully te zijn zoals Michael Jordan, of zoals Tiger Woords, door er een bizar privéleven op na te houden.

Plezier en speelsheid is belangrijk

Hoe houd je het lang vol als topsporter? Door plezier te houden en door speels te blijven. En dat heeft Federer precies gedaan. Zoals Raemon Sluiter tegen me zei, toen ik hem sprak voor dit boek: Federer heeft nog nooit een bal normaal naar een ballenjongen geslagen. Daar zit altijd een effectje of iets aan. Dat is de speelsheid. En dat is inspirerend, voor ons allemaal. Zelfs toen hij al 17 grandslams had gewonnen, was hij aan het spelen op de training. Aan het kloten. Hij was aan het trainen met de Fransman Benoit Paire, en toen kwam de SABR – de Sneak Attack by Roger. Maar hij leerde ons vooral: blijf ook altijd een kind. Blijf spelen. Blijf experimenteren. Blijf nieuwe dingen doen. Dan houd je het ook lang vol. En dit geldt niet alleen voor sport, maar ook voor je werk en je leven uiteraard.

Omarm alles van het vak als tennisprof

Federer heeft op de een of andere manier, alles kunnen omarmen wat bij zijn vak als tennisprof hoort. En hij had daar de sociale skills ook voor, en de juiste mensen om hem heen. Hij kreeg ook altijd energie van sociale interactie, zei z’n oude coach Paul Anacone, die echt twijfelde bij aantal afspraken dat Federer had. Maar ook zoiets als persconferenties, omarmde hij. Hij probeerde altijd de ander, de journalist, wat te geven, hoe dom de vraag ook was.

Ideaal gezien tennis je vooral tegen jezelf en niet tegen een tegenstander

Federer tenniste tegen zichzelf. Hij wilde zelf perfect tennissen. Dat is zijn hele carrière de drive. Het is bizar dat het hem gelukt is. De enige tennisser ooit. Maar het concept, tegen jezelf tennissen, jezelf perfectioneren, helpt iedereen, op elk niveau. Je hoeft geen oorlog te maken, je hoeft niet te veel bezig te zijn met de ander. Focus je op jezelf. Leg zelf die lat hoger, los van de tegenstander. Kijk naar je tegenstander en visualiseer dan jezelf, en niet een of andere linkshandige prikker, die je gaat haten. Overigens heeft Federer in een interview met Ljubicic gezegd dat hij tactisch ongeveer 70 procent van eigen kracht uitgaat.

En ook al weet ik dit nu allemaal. En ben ik echt beter weer geworden met tennis. Toch is het lastig om alle lessen in je oren te knopen en in de praktijk toe te passen. Deze maandagavond stond ik op m’n oude club DDV een potje te spelen, in een toernooi. Bijna drie uur lang, tegen een enorme irritante prikker, die na elke set even vijf minuten pauze nam in het clubhuis. Wel een goede speler overigens, ik had mijn handen er vol aan. 3-0 achter in de derde set. 5-3 voor. 5-4 30-30 op mijn eigen service.

Choke!

Maar ik kon het niet uitserveren, toch wat spanning, een kleine choke, toch wat dubbele fouten. 7-5 verloren. Maar het was een goede wedstrijd, en ik heb ook genoten. Dus ben ik dichter bij Federer gekomen de afgelopen jaren? Ja, maar om alle lessen van mijn studie naar Roger Federer ook in de praktijk te brengen, is lastig.

Hoewel, 5-4, 30-30 in de beslissende set, daar was Federer ook niet altijd de koning in, om dat naar huis te brengen. Misschien als ik een studie naar Novak Djokovic begin, dat ik dat dan wel echt leer.

Maar nu baal ik even en duurt mijn eigen jacht naar perfectie in mijn tennis – gestuwd door mijn liefde voor tennis – nog voort. En ik vind het heerlijk dat ik als ouwe lul nog steeds dingen kan verbeteren met tennis. Na maandagavond dacht ik weer: mijn aanvallende spel is prima, maar het kan en moet echt nog beter. Mijn eerste service percentage was echt te laag. Mijn splitstep voor mijn volley moet beter, mijn smash is prima maar mist soms op belangrijke momenten. En: maak ik wel altijd de goede keuzes etcetera.

Anyway – met tennis ben je je hele leven niet klaar gelukkig.

Dank allemaal voor jullie aandacht. De liefde voor Roger Federer is hetgeen wat ons hier verbindt en ons heeft samengebracht. Lees dat boek!

Bestellen van ‘Tijdperk Roger Federer’ doe je hier