De tennissport zit landelijk in een crisis – de KNLTB ging in de periode 2009-2014 van 695.000 naar 605.000 leden – maar Amsterdam blijkt het enige gebied in Nederland waar het tennis bloeit, met een groei van 13 procent in dezelfde periode. De wachtlijsten binnen de Ring puilen uit, de huurprijzen van banen stijgen en er is behoefte aan meer tennisparken, blijkt uit onderzoek van Het Parool.

Rara, hoe kan dat? Het Nederlandse tennis hobbelt niet alleen qua prestaties van onze topspelers van teleurstelling naar teleurstelling – we wachten al twee decennia op een nieuwe Richard Krajicek, maar ook de dalende ledenaantallen hebben al meerdere alarmklokken doen rijzen bij tennisliefhebbers en het bondsbureau in Amersfoort. Fitness en hardlopen vormen al jaren een serieuze bedreiging voor het tennis en zijn – op Zuidoost na – in elk stadsdeel in Amsterdam ook de populairste sporten. Zij zijn de laagdrempelige en serieuze concurrenten van het traditionele tennis, waar je nog altijd entreegeld, contributie en lessen moet betalen als je serieus aan de slag wilt gaan.

Maar ondanks die concurrentie wil de Amsterdammer maar wat graag tennissen, blijkt uit cijfers van de KNLTB. In Zeeland daalde het aantal leden van 16.701 in 2009 naar 12.824 in 2013, een daling van 23 procent. In diezelfde periode steeg het aantal leden in Amsterdam van 17.241 naar 19.485 – een stijging van 13 procent, en dat betreft alleen de officiële aantallen zonder de mensen die af en toe een tennisbaan huren en geen lid zijn van een vereniging. De komende jaren zal dit aantal alleen maar groeien, blijkt uit de wachtlijsten van clubs als ALTC Joy Jaagpad, TV Tie-Breakers, VVGA en LTC Festina in het Vondelpark, dat berucht is om de wachtlijst die minimaal zeven jaar lang is en waarbij het helpt om te worden voorgedragen door bestaande leden. Anders is een tennisleven in het Vondelpark sowieso niet voor je weggelegd.

“Mijn kinderen stonden allemaal op een wachtlijst, dus toen ben ik maar zelf aan de slag gegaan,” vertelt Roy Dackus, die de krapte op de tennismarkt verlichtte door tennisclub TV IJburg in 2011 op te richten. TV IJburg zorgt mede voor de spectaculaire stijging van het aantal tennissers in Amsterdam. Vanaf de oprichting schoot de club van nul leden omhoog naar meer dan 1100, met zo’n 700 senioren en 450 junioren. “Ik had van een sportbestemmingsplan van de gemeente gehoord. Mijn credo was tijdens het hele proces om een tennisclub te bouwen van IJburg, voor IJburg. Nu zie ik dagelijks zoveel mensen met tennisracketjes naar de club rijden. Dat is geweldig om te zien.”

Maar met het succes van IJburg, dat 30 mei haar spectaculair vormgegeven clubhuis opent, is de krapte nog niet opgelost. Door de schaarste stijgt de baanhuur en ontstaan er nieuwe constructies. Zo is TC Kattenlaan en ATC Sloterplas – een samenvoeging van het oude ATC Slotervaart en WOV – sinds een aantal jaar eigendom van twee makelaars. De gevoelens over die constructie blijken gemengd bij de KNLTB en de gemeente. Een ingewijde van ATC Sloterplas – die niet met zijn/haar naam in de krant wil – vertelt dat er twee jaar gestreden is in verschillende rechtszaken, waarbij de inzet was om te voorkomen dat de eigenaren door de tennisclub heen het park wilden exploiteren, door middel van het innen van hoge sommen van de binnenkomende contributie en het beleid van de vereniging te bepalen. Die rechtszaken zijn gewonnen door ATC Sloterplas en er is nu een nieuwe huurovereenkomst. Maar de nieuwe huurovereenkomst geldt voor twee jaar en het is zeer de vraag of de club op deze locatie net buiten de Ring doorgaat na die periode.

Bij tennisclub TC Kattenlaan in het Vondelpark betalen de leden 415 euro contributie – het dubbele van wat normaal is in de hoofdstad – om elke dag te kunnen spelen. Met 1000 tennissers op vijf banen is de krapte eenvoudig voor te stellen. “De sport moet betaalbaar blijven en daar willen wij als gemeente aan bijdragen. De vraag voor nieuwe velden voor hockey, tennis en voetbal zijn bij ons aangekomen,” zegt een woordvoerder van de gemeente Amsterdam, die actief is op het gebied van sportaccommodaties. “Op basis van het sportaccommodatieplan van de gemeente kan ik zeggen dat we alleen al in Amsterdam-West twintig nieuwe tennisbanen nodig hebben. Ook in Amsterdam-Oost is er krapte,” benadrukt Arie Martijn Schenk, KNLTB verenigingsadviseur voor de districten IJmond en Leiden, de nijpende situatie. “Bij tennisclub Tie-Breakers hebben ze met drie nieuwe banen weer honderd leden kunnen aannemen, maar met meer banen kunnen ze de mensen op de wachtlijst meteen lid maken.”

De krapte bevindt zich vooral bij de tennisclubs in Amsterdam-West, de Watergraafsmeer, en Amsterdam-Zuid. Allemaal verenigingen binnen de ring. Is de populariteit van het tennis in Amsterdam – behalve het banentekort – dan ook een uiting van de veryupping van de stad, aangezien deze drie stadsdelen ook de etalage zijn voor de bakfiets en de hockeystick? Het zou zomaar kunnen, want vorig jaar bleek al dat Amsterdam over dertig kunstgrasvelden te weinig beschikt om alle popelende hoofdstedelingen met hockeyambities te herbergen. Het is helaas toch zo dat de hoogopgeleide autochtoon eerder geneigd is om te participeren in het relatief ‘dure’ tennis, dan mensen van buitenlandse afkomst dat doen. Over de precieze samenstelling naar de Amsterdamse tennispopulatie blijft het slechts gissen, omdat niet iedere tennisclub zijn eigen demografie in kaart heeft gebracht.

De op een na grootste stijger van de afgelopen jaren, ALTC Joy Jaagpad, heeft dit wel gedaan met een enquête onder de eigen leden. De club die diep verzonken ligt tegen het knooppunt De Nieuwe Meer is in drie jaar gestegen van 1100 naar bijna 1800 leden in 2014. Het bestuur heeft een wachtlijst ingevoerd, omdat de druk op de banen ’s avonds te groot werd. “Tachtig procent van onze leden is tussen de 25 en 40 jaar oud en tweederde van onze leden is WO opgeleid, met veel spelers met een juridische en medische achtergrond. Maar wij willen juist een club zijn voor iedereen en ik denk ook dat we die sfeer ademen. Vandaar dat wij ook samenwerkingen aangaan met de gemeente om kinderen uit achterstandswijken en mensen met een lager inkomen bij ons te laten tennissen,” aldus voorzitter Tim van der Rijken, die trots is op de wederopstanding van de club die tien jaar geleden leek te verdwijnen van de huidige locatie. Die onrust zorgde voor een ledendaling. Nu vormt de verbreding van de A10 de komende jaren een bedreiging. “We hebben de afgelopen jaren keihard gewerkt aan de sfeer op de club met een nieuwe uitbater van de bar. En we hebben vol ingezet op de jeugd, waardoor er nu ook bijna 200 kinderen tennissen op de club.”

Door sommige Amsterdamse tennisclubs wordt er anno 2015 met enige jaloezie gekeken naar ALTC Joy Jaagpad, waar het terras altijd vol staat en de feesten tot diep in de nacht duren. Interessant is het om te zien dat in Amsterdam veel populaire clubs met wachtlijsten – TV Tie-Breakers, VVGA, ALTC Joy Jaagpad, LTC Festina – bekend staan om hun gezellige clubhuis, waar de prijzen op redelijk niveau liggen. Dat is een groot verschil met verenigingen waar het onmogelijk is voor de kinderen ranja te regelen en door de pachter de prijzen zijn opgeschroefd en de zakelijkheid van het ingehuurde personeel – zonder tennishart – wordt bekritiseerd. Bij die verenigingen waar het clubhuis niet het kloppend hart is van de vereniging, dalen de ledenaantallen. ALTC Joy Jaagpad is wel zo’n club waar je op donderdagavond om half elf na de training binnen vijf minuten opeens met een shotje in je hand staat te dansen. Iets dat de vrij jonge populatie wel plezierig schijnt te vinden. “De tennisclub is je tweede huis en moet de verlenging van je huiskamer zijn,” vindt uitbater Jouke Pieksma, die met zijn oude DJ-helden als Jean, Jurgen en Marcello regelmatig laat optreden op de club.

Binnen de Ring gaat het met meeste tennisclubs erg goed, tegen de landelijke trend in. Dit is buiten de Ring anders. Kleine clubs als TV Geuzenveld (250 leden) en ATC Kadoelen (292 leden, in Amsterdam-Noord) zien hun trotse vereniging langzaam krimpen. Maar de meeste Amsterdammers willen voor een normale prijs binnen de Ring tennissen en daar is het banentekort groot en ook de mogelijkheid om eens langer dan een half uur of drie kwartier – de officiële afhangtijd – te tennissen zonder dat er meteen enthousiaste opvolgers voor ‘jouw baan’ klaar staan klein.

Dat Amsterdam het enige stuk Nederland is waar het aantal mensen met een tennistas op de rug groeit, is binnen de crisis van het Nederlandse tennis wellicht een bron van inspiratie die ook de gemeente inspireert om deze groei structureel te faciliteren. De gemeente schiet daarbij al regelmatig te hulp. Zij financiert een deel van de verbouwing (275.000 euro) van het clubhuis van LTC Festina en hielp financieel bij het vernieuwen van het park van onder andere ALTC Joy Jaagpad en De Meer Tennis. Er is nog een ‘potje’ van 20 miljoen euro in de gemeentekas voor nieuwe sportaccomodaties en nieuwe tennisbanen kunnen daar onderdeel van uitmaken. De mensen van ATC Sloterplas hebben zich al bij wethouder Eric van der Burg gemeld en andere geïnteresseerden met een goed plan kunnen zich melden. Dat die nieuwe club binnen de Ring binnen mum van tijd vol zit met Amsterdamse tennisliefhebbers is in ieder geval zeker. Komende dinsdag worden de eerste plannen voor nieuwe tennisbanen besproken in een besloten collegevergadering.

Bronnen:
Tennis in Nederland (2015, Mulier Instituut)
Sportmonitor 2013 – Inzicht in het sportgedrag van Amsterdammers (2013, Gemeente Amsterdam Bureau Onderzoek en Statistiek)
Situatie tennis in Amsterdam (2013, KNLTB)

Feiten:
-De gemiddelde seniorcontributie bij een Nederlandse tennisclub bedraagt 135 euro. In Amsterdam is dit 216 euro.
-Het gemiddelde ledenaantal van een Nederlandse tennisclub is 366. In Amsterdam ligt dit aantal op 758 leden.
-Tennis is met 605.000 leden de tweede sport van Nederland, na voetbal.
-LTC Festina en ALTC Joy Jaagpad zijn de twee grootste tennisverenigingen van Nederland.
-In hun eigen rapport uit 2013 ‘Situatie tennis in Amsterdam’ heeft de KNLTB het over een banentekort van ongeveer 30-40 banen.

-In 1999 waren er volgens de KNLTB 270 tennisbanen in Amsterdam (met 727.000 inwoners) tegen naar schatting 220 in 2013 (met 780.000 inwoners).

-Het verdwijnen van de roemruchte tennisclub ALTC Popeye Gold Star – waar Richard Krajicek zijn opleiding genoot – in 2009 aan de Zuidas is nooit opgevangen met een nieuwe locatie met tennisbanen, ondanks plannen om in Slotervaart te bouwen.

-Er is behalve een tekort aan buitenbanen ook een tekort aan binnenbanen, waardoor huurprijzen voor een uur tennissen in een hal in de winter zelden onder de 25 of 30 euro te vinden zijn.

-Het epicentrum van het Amsterdamse tennis bevindt zich in Zuid, met clubs als ALTC DDV, ALTC Joy Jaagpad, TC IJsbaanpad en ALTC De Algemene op een steenworp afstand van elkaar, met de clubs ALTC Buitenveldert en TC Amstelpark daar niet ver vandaag, net buiten de ring.